Teresa de Zavaleta
Irakaslea

Sarritan, euskaldunek beren buruari galdetzen diote zer egiten duten Argentinan euskara bizirik mantentzeko, Euskal Herritik hamaika mila kilometrora egonik. Erantzuna: Teresa de Zavaletari (Arrecifes, 1964) eta hura bezalako pertsonei esker. Teresa irakaslea da, euskal arbasoak ditu, eta lan erraldoia egiten du diasporan euskal kultura eta hizkuntza zaindu eta zabaltzeko. Marcos Tedin. Argazkia: Marcos Tedin.

Zer da diaspora?
Diaspora hitza nahiko berria da Argentinako euskal jatorriko jendearentzat. Lehen, emigrazio prozesu historikoa izan zen: Euskal Herritik etorritakoak landa eremura joan ziren, Panpako hiri txikietan elkartu ziren, elkarri lagundu zioten, ohiturei eutsi zieten eta Argentinako gizartean arazorik gabe murgildu ziren, batzuk arrakasta handiz. Nik 60 urte ditut, baina txikitan gure inguruan inork ez zuen diaspora aipatzen, euskal kolektibitatea edo komunitatea bazik.

Noiz hasi zinen euskal etxeetara joaten?
Oso txikia nintzela, nire familiakoek Arrecifeseko euskal etxera eraman ninduten. Han, dantza ikasi nuen. Urte haietan, Iñaki Deunaren jaia zen garrantzitsuena, baina denbora joan ahala beste jai batzuk, ekintzak eta tailerrak prestatzen hasi ginen euskal kultura mantentzeko eta zabaltzeko. Arrecifeseko “mundu” guztia etortzen da, ez da beharrezkoa euskal jatorrikoa izatea parte hartzeko.
Zein euskal etxetan hartzen duzu parte?
Bi lekutan egiten dut. Alde batetik, Arrecifeseko Euskal Etxean, eta azken hiru urte hauetan ardura handiz, lehendakaria naizelako. Bertan, hasieran dantzaria izan nintzen, gero nerabeen dantza zuzendaria eta orain euskara irakaslea. Bestetik, Buenos Airesko Euskaltzaleak-en, hiriko euskaltegian. 80 ikasle inguru ditu eta ni bost irakasleetako bat naiz. Aurten, 35 urte beteko ditugu euskara eskolak ematen, eta ederki ospatuko dugu!
Familia euskalduna duzu?
Nire euskal arbasoak bi tokitatik etorri ziren, Soraluzetik (Gipuzkoa) eta Azagratik (Nafarroa), eta hemen ezagutu zuten elkar. Iparraldeko birramona bat ere badut hor nonbait. Baserriak hor daude, Euskal Herrian, baina ez gure familiaren eskuetan.
Hobetu al da diasporaren eta Euskal Herriaren arteko harremana?
Oraindik gehiago hobetu ahal dela uste dut. Adibidez, Argentinara ikastera edo lanera etortzen diren gazteei begira. Erakundeok asko egin dezakegu haien alde, bai eta euskal etxeetan bizi duten esperientziaren berri zabaltzeko ere.

Zure ustez, zein da euskararen egoera Argentinan?
Ona da, gero eta jende gehiagok ikasten du, baina oraindik gehiago heda dezakegu. Euskal etxeetan gero eta hobeto sartu da, baina toki publiko gehiagotara atera beharko genuke, unibertsitate eta eskola gehiagotara…

Ekimen asko egiten dira euskal etxeetan, baina dantza izan ohi da garrantzitsuena. Zergatik?
Lehenengo Aberri Egunean, 1932an, dantzariak edonon ikusten ziren. Dantzaren bidez, ideologia erakusten eta defendatzen zuten. Francoren garaian, Argentina aterpea izan zen, eta dantza horren guztiaren erakusle. Horixe da arrazoia, nire ustez. Gaur egun, beste esanahi bat dauka, agian; gazteak euskal etxeetara erakartzen ditu, eta Euskal Astean dantzari gazteak eta helduak gozatzen ikusten dira.
Zer da diasporan edo euskal etxeetan gehien baloratzen duzuna?
Euskal etxeko jendearen indarra, lana, iraupena eta militantzia. Jendeak ondo pasatzen du euskal etxeetan, baina, aldi berean, denbora asko eskaintzen dio. Beti esaten dut diasporan bakoitzak bere lekutik erantzukizuna daukala Euskal Herriarekiko eta euskararekiko.

DI-DA BATEAN

Zerk alaitzen dizu eguna?
Goizean goiz altxatuta, orduko aireak eta pertsona maiteen irribarreak.
Eta tristatu?
Elkar ez ulertzeak.
Zerk eragiten dizu barrea?
Gauza askok; batzuetan, bakarrik egiten dut eta zail egiten zait azaltzea, inozo samarra delako.
Eta negarra?
Maite dudan norbaitek utzitako hutsuneak.
Zerk haserrarazten zaitu?
Boteretsuen gezurrek eta emakumeon kontrako indarkeriak.
Bizio bat?
Pelikulak ikustea.
Plazer txiki bat?
Autoan irratia entzutea.
Plazer handi bat?
Bidaiatzea.
Zer izan nahi zenuen txikitan?
Umeen sendagilea; Malvinetako gudaren ondoren, baina, historia irakaslea izatea erabaki eta hala egin nuen.
Eta orain, zer ez zenuke izan nahi?
Indarkeria jasaten duen pertsona.
Euskarazko hitz bat?
Gehiegi dira, hitz onomatopeikoak batez ere… euria barra-barra, adibidez.
Euskal Herriko tokirik gustukoena?
Lekeitio.
Dantzarik gustukoena?
Aukeran Dantza Taldeak sortutako Aukeran arin-arina.
Kalimotxoa ala sagardoa?
Ardo beltza, eta Euskal Herriko poteoetan, patxarana.